RİCHARD WAGNER’İN DÜNYASI

(Konuşan: Cevad Memduh Altar)

            1. Parsifal operasının giriş müziği ve
            Karfreitagszauber
            Şef: Eugen Jochum
            Bavyera Radyo Orkestrası

            2. Lohengrin operasının 2. ve 3. Perde giriş müzikleri
            Şef: Igor Markevitch
            Paris Lamoureux Orkestrası

            3. Tannhäuser operasının uvertürü
            Şef: Igor Markevitch
            Paris Lamoureux Orkestrası

Sayın dinleyenlerim,
Richard Wagner’in (1813-1883) 3 perdelik bir festival oyunu olan Parsifal operası, ilk olarak 26 Haziran 1882’de sahneye konmuştur. Partisyonu aynı yılın Ocak ayında yazılıp bitirilen bu büyük opera, Richard Wagner’in son eseridir.

Parsifal operasına esas kaynak, Ortaçağın ünlü Alman halk ozanı Wolfram von Eschenbach’ın Parzival adlı destanıdır.

Eserlerinin müziğinden başka manzum metinlerini de yazan Wagner, bu eserde tasavvufa dayalı bir konuyu işler. Kudüs’ten gönderilmiş olan kutsal emanetleri korumakla görevli şövalyelerin, günahsız ve temiz kişiler olmaları gerekir. Aynı görevi ihtirasla benimseyen bir şövalye ise bu hizmetten yoksun bırakılır, çünkü bu şövalye, halkın gözünde günahkâr bir insan olarak tanınmıştır. Bunun üzerine şövalye, intikam alma hevesine kapılır ve Kutsal Emanet Şövalyesi Amfortas’ı baştan çıkarmaya karar verir; ona Kundry adlı güzel bir kadını musallat eder; planında muvaffak olur; böylelikle Kutsal Emanet Şövalyesi de lanetlenir. Fakat Kundry, kendisini zorla bu işe itmiş olan günahkâr şövalyenin baskısından uzak kaldığı anlarda hep pişmanlık duyar, ama gene de elinden bir şey gelmez. Kutsal Emanet Şövalyelerini lanetten kurtaracak tek kahraman Parsifal’dir; nitekim beklenen Parsifal görünür; elindeki kutsal mızrakla Amfortas’ı lanetten kurtarır; Parsifal’in önünde can veren Kundry de günahtan temizlenir; Kutsal Emanetlerin Muhafızlığı görevi artık Parsifal’e geçer; eser sona erer.

Şimdi Richard Wagner’in bu Festival Oyununun (Parsifal) Giriş Müziği ile Kutsal Cuma Günü Mucizesi (Karfreitagszauber) adını taşıyan başka bir orkestra bölümünü dinleyeceksiniz. Parsifal’in Giriş Müziği, Kutsal Emanetler Mucizesinin iki temel motifi olan Sevgi ile İnanış’ı senfonik türde yorumlayan bir kompozisyondur. Bu her iki eseri de Şef Eugen Jochum’un yönetiminde Bavyera Radyo Orkestrası’ndan dinleyeceksiniz.

(Müzik)

Sayın dinleyenlerim,

Şimdi Richard Wagner’den Lohengrin operasının 1. ve 3. perdelerinin Giriş Müziklerini dinleyeceğiz. Richard Wagner’in 3 perdelik Lohengrin operası, ilk olarak 1850 yılında, Franz Liszt’in yönetiminde oynanmıştır. Bu eserin ana motifi, insanoğlunda mutluluğu zedeleyen tecessüse dayanır; yani nereden ve nasıl geldiği kestirilemeyen ruhsal mutlulukları zedeleyip yok eden tecessüslerin yorumu, bu eserde sembollerle anlatılmıştır.

Brabant Prensesi Else, rüyasında gördüğü kurtarıcı Şövalye Lohengrin ile gerçek hayatta da karşılaşıp evlenmenin mutluluğuna erer; fakat kim olduğunu sormayacağına dair şövalyeye verdiği sözden dönen Else, tecessüsün yıkıcı sonucundan kurtulamaz; delicesine sevdiği Lohengrin’in kaybolup gitmesine sebep olur ve ondan tamamen yoksun kalır. Burada Elsa, insanın, Lohengrin ise sonsuz sevginin ve özlemin sembolüdür.

Lohengrin operasının şimdi dinleyeceğimiz Giriş Müziği (Vorspiel), sevgi ve özlemin sembolü olan Lohengrin’in hayatının ve kutsal göreviyle ilgili efsanenin senfonik türde anlatımıdır. Nitekim bu giriş müziğinde, ince, hisli bir pianissimo’dan gittikçe artan bir fortissimo’ya geçiş, sevgi ve özlemin sembolü Lohengrin’in sözleri kamaştıran ışınlarla gökten yere inip insanoğluna görünüşünü anlatan senfonik bir yorumdur. Eserin en sonunda tekrar beliren pianissimo ise, sönüp tükenişi canlandırır; yani sevgi ve özlemin sembolü olan Lohengrin’in çekilip geldiği yere dönüşünü remzeder. Bu orkestral bölüm, eserin tümünün senfonik bir özetidir.

Lohengrin operasının 3. perde Giriş Müziği, Elsa ile Lohengrin’in, yani insanoğlu ile sevgi ve özlemin birbirlerine yaklaşma iradelerinin yorumudur. Eserin bu kısmı, Else ile Lohengrin’in evlenme şenliklerini senfonik bir atmosferde yansıtır.

Şimdi Lohengrin’in 1. ve 3. perde Giriş Müziklerini, Şef Igor Markevitch’in yönetiminde, Paris Lamoureux Orkestrasından dinleyelim.

(Müzik)

Sayın dinleyenlerim,

Bu akşam hep birlikte dinleyeceğimiz son eser, Richard Wagner’in Tannhäuser operası uvertürüdür. Wagner’in bu 3 perdelik romantik operası, ilk olarak 1854’te oynanmıştır. Eserin konusu, Ortaçağın aynı adı taşıyan bir halk masalından alınarak işlenmiştir. Bu masalda ozan, Tanrısal sevgi ile Tanrıdan uzak olan sevgiyi anlatır. Güzellik Tanrıçası Venüs’ün zaptettiği Tannhäuser, Elisabeth’in aşkına ihanet ettiği için lanetlidir; ancak Elisabeth’in karşılıksız aşkta ölümü, pişmanlık duymuş olan Tannhäuser’i de lanetten kurtarır ve o anda kupkuru bir değnek ansızın yeşerip yaprak verir; bu hal, Elisabeth’in cesedi önünde düşüp ölen Tannhäuser’in de lanetten kurtulmuş olduğunun müjdesidir.

Tannhäuser operası Uvertüründe Wagner, konunun iki ağırlık noktası olan Tanrısal Aşk ile Tanrıya Uzak Aşk’ı, yani Tannhäuser’i etkilemiş olan iki zıt karakteri, senfonik kuruluşta dile getirmiştir.

Şimdi de Richard Wagner’in Tannhäuser operası Uvertürünü, Şef Igor Markevitch’in yönetiminde, Lamoureux Orkestrasından dinleyerek bu akşamki konuşmamıza son verelim

(Müzik)

RADYO

RİCHARD WAGNER’İN DÜNYASI