Copyright © 2011 Cevad Memduh Altar
Ankara Radyosu
20 Eylül 1968, Cuma
Saat: 20.30-21.30
(18.9.1968’de
banda alındı.)
Sayın dinleyenlerim,
Bir müzik eserine ad konmasa, ya da müzik sanatıyla açıklanması gerekli herhangi bir olay, bir anlam, yazıyla açıklanmış olarak önceden elimize geçmese, söz konusu müziği sevebilmemiz mümkündür, ama o eserin ne olduğunu, niçin yazıldığını anlamamıza imkân yoktur. Çünkü müzik, insanlar arasında bir dil, yani karşılıklı konuşup anlaşmayı sağlayacak bir alfabe değildir; insana sadece seziş verir, insanı duygulandırır, içlendirir.
Şimdi dinleyeceğimiz müziğin adı: Su Müziği’dir. 18. yüzyılın ünlü Alman bestecisi Georg Friedrich Händel bu müziği yazmıştır; ve eser orkestra için yazılmıştır. Bu eserin adını ben sizlere şimdi söylemeseydim ve adının Su Müziği olduğunu önceden bilmeseydiniz, eseri dinlerken ne su sesi duyacaktınız, ne de bu sudan ıslanıp rahatsız olacaktınız. İşte sanatın ve özellikle müziğin en mutlu yönü de bu!
Taklidi ön plana alan müzikte, fırtınayı, gök gürültüsünü tasvir eden âletlerin etkisi altında kalırsınız ve bir tabiat hadisesini yansıtmaya yeltenen sanat eseriyle karşı karşıya olduğunuzu hemen anlarsınız; böyle bir sonuca varmak o kadar güç değildir. Asıl mesele, eserin bir adı olsun olmasın, açıklayacağı anlam önceden bilinsin bilinmesin, estetik heyecanın med ve cezrini gereği gibi izlemededir; ruhsal derinliğe mutlulukla inebilmededir.
Sayın dinleyenlerim,
Händel’in Su Müziği adını verdiği orkestra eserini, Londra’da Thames nehri üzerinde kayıklarla yapılmış olan bir su gezisine anı olsun diye yazmış olduğunu herkes bilir. Bu su gezintisini, İngiltere kralı II. George yapıyor ve bu gezinin tarihi, Händel’in hayatını anlatan bir kitapta, 22 Ağustos 1715 olarak gösteriliyor.
İngiltere kralı II. George henüz Almanya’da Hannover Prensi olarak ülkeyi yönetirken, Händel de bir süre saray orkestrasını yönetmişti; günün birinde de izin almadan Almanya’yı terk edip Londra’da İngiliz sarayının hizmetine girmişti. Hikâye buraya kadar doğru. Asıl masal şimdi başlıyor: Güya Händel’in bu tutumuna Prens Ludwig Georg fena halde kızmış, sonra da II. George adıyla İngiliz tahtına geçmesi Händel’i korkutmuş; Händel de bu su müziğini yazarak krala kendini affettirmiş. Bu hikâye tamamen asılsız, çünkü Händel’in ölümünden bir yıl sonra İngiltere’de yayımlanmış olan bir biyografide bu şekilde geçen durumu, bundan birkaç yıl önce Londra arşivinde meydana çıkan orijinal bir belge yalanlamaktadır. Bu belge, Händel’in zamanında Londra’da Prusya Elçisi olarak bulunmuş olan Friedrich Bonet’in raporudur ve bu rapora göre II. George Thames nehri üstündeki gezisini, 1715’te değil de 1717 yılında yapmıştır ki, bu tarihe kadar Händel kralla iyi bir ilişki kurmuştur ve kralı gereği gibi elde etmeyi başarmıştır.
İngiltere kralı II. George, söz konusu kayık gezisinde, Londra’ya civar bir yer olan Chelsea’ye kadar gidip tekrar geri döner; bu süre içinde kralın kayığını yakından izleyen büyük bir kayıktaki 50 kişilik orkestrayı yöneten Händel, gezi boyunca krala bu Su Müziğini dinletir; ve çalınışı bir saat süren bu güzel süiti, kralın isteğiyle, tam üç defa baştan çaldırmak zorunda kalır.
Sayın dinleyenlerim,
Händel’in zamanındaki Prusya Elçisi Bonet’in raporunda değindiği orkestra, bu akşam dinleyeceğimiz Su Müziği’ni çalan orkestra gibi düzenlenmemişti. Bu akşam dinleyeceğimiz Su Müziği’ni çalan orkestra, eserin 1843 yılında Londra’da basılmış olan partisyonuna göre düzenlenen orkestradır.
Georg Friedrich Händel’in, estetik içeriği açısından dönemin Fransız müziğine özgü zarafet ve inceliğini yansıtan Su Müziği Süiti’ni, şimdi ünlü şef Rafael Kubelik’in yönetimi altında, Berlin Filarmoni Orkestrasından dinleyeceksiniz. Bir Uvertür ile başlayan eser, çoğu dans türünde yazılmış 17 bölümden oluşmaktadır; eserin klavsen partisini Wolfgang Meyer çalmaktadır.