Copyright © 2011 Cevad Memduh Altar
Ankara Radyosu
banda alındı. 31.10.1968
Sayın dinleyenlerim,
Bugün sizlere Beethoven’in bir piyano-keman sonatını, bir de piyano-viyolonsel sonatını dinleteceğim.
Beethoven’in bu piyano-keman sonatının bir adı da Kreutzer Sonatı’dır; hani şu Tolstoy’u etkileyip de aynı adı taşıyan romanı yazmasına sebep olan sonat.
Beethoven, soyut sanatın müzikte en özlü örneklerini vermiştir; yaradışlarında onun taklitten, tasvirden, maddesi belli bir şeyin ya da belli bir olayın yorumundan alabildiğine uzaklaşmış olmasının sebebi, eserlerini dinlerken daha güzel anlaşılıyor. Ondan dolayı
Beethoven, ancak gönülde yorumlanabiliyor ve kişi ona ancak gönlünce varabiliyor.
Biraz sonra Beethoven’den ilk eser olarak dinleyeceğimiz Kreutzer Sonatı’nı Beethoven 1803 yılında, Fransız viyolonisti Rudolph Kreutzer’e ithaf ederek yazmıştır. Bu eserin en önemli yönü şudur: İki alet için bestelenen sonatlardaki entim-diyalog türü, yani iki aletin özlü bir içtenliğe dayanan karşılıklı anlatma, konuşma esprisi, bu eserde iki solo aletin yarışma havası içinde değerlendirilmiştir.
Beethoven’in üç büyük bölümden kurulmuş olan Kreutzer Sonatı’nda, yani Adagio sostenuto – Presto, Andante con variazioni ve Finale – Presto bölümlerinde, aşağıda sırayla belirteceğim zirvelerle karşılaşılır: Önce viyolonist, dublkortlu bir keman pasajının ağır girişiyle başlar; sonra süratle akıp giden bir Sonat-Ana-Cümlesi karşımıza çıkar; bu cümlede eserin birinci teması işitilir; ve ilk olarak kemandan bir yan temanın olağanüstü içli ezgisi de gene burada duyulur; daha sonra gelen ağır bir bölümün, olgun bir Lied’den elde ettiği dört varyasyonu sunduğu görülür; ve nihayet büyük bir süratle akıp giden Final’in daha önceki bölümleri gölgede bırakan parlak anlatım gücüyle eser sona erer.
Sayın dinleyenlerim, bütün bu doğuş ve oluş içinde, her iki aletin, yani piyano ile kemanın tutumlarında konsertan bir yarışmanın asilliğini sezmemeye imkân yoktur.
Şimdi Beethoven’in Piyano ve Keman için yazmış olduğu Op.47, La-majör sonatını, yani Kreutzer Sonatı’nı, piyanist Carl Seemann ile viyolonist Wolfgang Schneiderhahn’dan dinleyelim.
……………………………………
Sayın dinleyenlerim: Beethoven’den şimdi dinleyeceğimiz Piyano ve Viyolonsel sonatına, yani Op.5 No.1 Fa-majör piyano ve viyolonsel sonatına gelince: Bu eser, No.1 ve No.2 diye anılan iki ayrı sonattan biridir ki biz bu akşam bu iki sonattan yalnız 1 numaralısını dinleyeceğiz. Bu sonatlar da Beethoven’in iki alet için yazmış olduğu ilk Düo-Sonatların, yani İkili-Sonatların arasında yer almaktadır. Beethoven bu sonatları 1796 yılında ve 26 yaşında ilk olarak gittiği Berlin’de yazmış ve bir viyolonsel amatörü olan Prusya Kralı II. Friedrich Wilhelm’e sunmuştur.
Bizim şimdi dinleyeceğimiz Op.5 1 noçlu sonata hakim olan Ana-Cümleyi, bğır bir giriş müziği önceden hazırlamaktadır; ve böylelikle Ana-Cümle eserin birinci bölümünün ancak ortasına doğru belirmeye başlamaktadır. Bu bölümün değişik tempoda bir akışa sahne olan Final cümlesinin en sonunda tempo yeniden yükseliverir.
Beethoven’in her iki viyolonsel sonatının başındaki ağır giriş-cümleleri, arkadan gelen Sonat-Ana-Cümlelerini önceden hazırlayan giriş müzikleri olmanın önemini taşırlar. Onun içindir ki, bu akşam dinleyeceğimiz viyolonsel sonatının Orta Bölümünün, yani bir Sonat-Ana-Cümlesi olan Allegro bölümünün esas teması ile, ilk olarak baştaki ağır giriş müziğinin piyano partisinde, henüz kişiliğini elde etmemiş serbest bir temanın kırıntıları halinde karşılaşılır. Beethoven bu eserinde cömertçe işlenen ve gitgide daha da genişleme eğilimi gösteren baştaki Sonat-Ana-Cümlesinin temalarını, viyolonselin özelliklerini gereği gibi karşılayacak nitelikte yaratmıştır; ve eserin ritmik bir şahlanış halinde gelişen en son Allegro Vivace bölümü ise sadece evvelki bölümlerin serbest yankısı olarak gelişir ve eser böylece sona erer.
Sayın dinleyenlerim, şimdi de son olarak Ludwig van Beethoven’in Viyolonsel ve Piyano Sonatı’nı, yani Op.5 1 no.lu sonatını, ünlü viyolonselist Pierre Fournier ile piyanist Friedrich Gulda’dan dinleyelim.
……………………………………